🟢 บทนำ
หลายคนทำงานกับไฟล์ Excel มาหลายปี จนวันหนึ่งไฟล์เริ่มเปิดช้า คำนวณนาน หรือแม้แต่ “แฮงก์โดยไม่รู้สาเหตุ”
File Anatomy Add-in คือเครื่องมือที่ผมพัฒนาขึ้น เพื่อช่วยตรวจ วิเคราะห์ และปรับปรุงไฟล์ Excel ให้กลับมาทำงานได้เร็วขึ้น เสถียรมากขึ้นโดยไม่ต้องลงโปรแกรมเพิ่มเติม แค่เพิ่ม Add-in เข้ามาใน Excel เท่านั้น
💡 แนวคิดของ Add-in นี้ คือ “เข้าใจไฟล์ก่อนแก้ไข”
เพราะการรู้ว่าปัญหาอยู่ตรงไหน คือก้าวแรกของการทำให้ Excel ทำงานได้ดีขึ้นอีกครั้ง
⚙️ ความต้องการระบบ
| รายการ | รายละเอียด |
|---|---|
| ระบบปฏิบัติการ | Windows 10 / 11 |
| Microsoft Excel | เวอร์ชัน 2013 ขึ้นไป (รองรับทั้ง 32-bit / 64-bit) |
| Macro Setting | ต้องเปิดใช้งาน Macro (.xlam) |
| สิทธิ์การใช้งาน | ไม่จำเป็นต้องเป็น Admin |
| การอนุญาตเพิ่มเติม | ต้องติ๊ก “Trust access to the VBA project object model” ใน Trust Center |
🧩 การติดตั้ง Add-in
1️⃣ ดาวน์โหลดไฟล์
ดาวน์โหลดไฟล์ Version ทดลองจากลิงก์
👉 File Anatomy
2️⃣ ติดตั้งใน Excel
- Download File Anatomy.ZIP
- Unzip ไว้ใน Folder ปลายทางที่ต้องการจะได้ไฟล์ File Anatomy.xlam
- เปิด Excel
- ไปที่ File → Options → Add-ins
- เลือก Excel Add-ins → Go…
- คลิก Browse… แล้วเลือกไฟล์
File Anatomy.xlam - กด OK
- จะเห็นแท็บใหม่ชื่อ File Anatomy ปรากฏบน Ribbon
💬 หาก Excel ปิด Add-in เองหลังรีสตาร์ท ให้กด “Unblock” ที่ Properties ของไฟล์ก่อนติดตั้ง
3️⃣ ถอนการติดตั้ง
- ไปที่ Add-ins → เอาเครื่องหมายถูกออก → กด OK
- หากต้องการลบถาวร ให้ลบไฟล์
.xlamออกจากโฟลเดอร์
🧭 ภาพรวมเมนูหลัก (UI Overview)
Add-in จะเพิ่ม แท็บ “File Anatomy” บน Ribbon ของ Excel
ภายในแท็บนี้แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มหลัก:
| กลุ่มเมนู | หน้าที่ |
|---|---|
| File Info | ตรวจสอบข้อมูลภายในไฟล์ เช่น ชื่อ, สูตร, ลิงก์, วัตถุ, Pivot |
| Tools | ล้างและปรับโครงสร้างไฟล์ เช่น ลบชื่อเสีย ลบสไตล์ ลบวัตถุ |
| Info | แสดงข้อมูล Excel, สเปกเครื่อง, และข้อมูลผู้พัฒนา |
📸 ภาพตัวอย่างแท็บ “File Anatomy” บน Ribbon
🔍 รายละเอียดแต่ละกลุ่มเมนู
🧾 กลุ่ม 1: File Info
ใช้สำหรับตรวจสอบไฟล์ Excel อย่างละเอียด
| ปุ่ม | หน้าที่ |
|---|---|
| Get File Info | แสดงข้อมูลโครงสร้างไฟล์ (จำนวนชีต สูตร ชื่อ ลิงก์ วัตถุ ฯลฯ) |
| Get Named Ranges | ดึงชื่อที่ตั้ง (Named Range) ทั้งหมดในไฟล์ |
| Get Big Formulas | ตรวจหาสูตรที่อ้างถึงทั้งแถว/คอลัมน์ |
| Get Links | แสดงรายชื่อไฟล์ที่เชื่อมโยงอยู่ |
| Get External Formulas | ตรวจหาสูตรที่อ้างถึงไฟล์ภายนอกโดยตรง |
| Get PivotTable Source | แสดงแหล่งข้อมูลของ PivotTables |
| Get Objects | รายการวัตถุทั้งหมดในแต่ละชีต |
| Get Last Cell | แสดงเซลล์สุดท้ายที่ Excel มองว่ามีข้อมูล |
🧹 กลุ่ม 2: Tools
ใช้สำหรับล้าง ปรับปรุง และทำให้ไฟล์เบาขึ้น
| ปุ่ม | หน้าที่ |
|---|---|
| Set Visible Named | เปิดชื่อที่ถูกซ่อนให้มองเห็น |
| Delete Named Ranges | ลบชื่อที่อ้างอิงผิด (#REF!) |
| Delete Styles | ลบสไตล์ที่ไม่ได้มาพร้อม Excel |
| Update Formulas | ปรับช่วงข้อมูลในสูตรจากไฟล์ที่กำหนด |
| Delete Objects | ลบวัตถุที่ว่างเปล่าหรือมีขนาด 0 |
🧠 กลุ่ม 3: Info
| ปุ่ม | หน้าที่ |
|---|---|
| Excel && Computer Spec | แสดงข้อมูลระบบและ Excel เวอร์ชัน |
| About | ข้อมูลเกี่ยวกับ Add-in และผู้พัฒนา |
🧮 ฟังก์ชันในเซลล์ (Custom Functions)
นอกจากเมนูบน Ribbon แล้ว Add-in ยังมีฟังก์ชันเสริมให้ใช้ในเซลล์ Excel ได้โดยตรง เช่น:
| ฟังก์ชัน | คำอธิบาย |
|---|---|
=MyCount("NME") | จำนวน Named Ranges ทั้งหมด |
=MyCount("STL") | จำนวน Styles |
=MyCount("OBJ") | จำนวน Objects |
=MyCount("FML") | จำนวนสูตรในไฟล์ |
=MyCount("PVT") | จำนวน PivotTables |
=MyCount("LNK") | จำนวน External Links |
=MyCount("COD") | จำนวนบรรทัด VBA Code |
📘 ตัวอย่างการใช้งาน (Use Case)
ตัวอย่างที่ 1: ไฟล์เปิดช้าโดยไม่ทราบสาเหตุ
- ใช้ Get File Info → ดูจำนวนสูตรและสไตล์
- ใช้ Get Last Cell เพื่อตรวจขอบข้อมูลจริง
- ใช้ Delete Styles เพื่อล้างสไตล์ส่วนเกิน
ตัวอย่างที่ 2: ไฟล์เชื่อมโยงข้อมูลภายนอก
- ใช้ Get Links → ตรวจลิงก์ทั้งหมด
- ใช้ Delete Named Ranges เพื่อลบชื่อที่เสีย
- ตรวจสอบว่าไฟล์ไม่มีสูตรอ้างถึงภายนอกด้วย Get External Formulas
📸 ตัวอย่างหน้ารายงานผลลัพธ์ที่ Add-in สร้าง
🧩 คำแนะนำและข้อควรระวัง
| หัวข้อ | คำแนะนำ |
|---|---|
| การสำรองไฟล์ | สำรองไฟล์ก่อนใช้เมนูลบข้อมูลทุกครั้ง |
| VBA Project | หากมีการล็อกด้วยรหัสผ่าน Add-in จะไม่สามารถนับบรรทัดโค้ดได้ |
| Conditional Formatting / Validation | บางลิงก์อาจอยู่ในส่วนนี้ ต้องตรวจด้วยตาเพิ่มเติม |
| ความปลอดภัย | ตรวจสอบให้แน่ใจว่า Add-in มาจากแหล่งที่เชื่อถือได้ |
📺 วิดีโอสาธิตการใช้งาน
🎥 ตรวจสอบจำนวน Table, PivotTable, External Link และอื่น ๆ ผ่านเมนู
🎥 ตรวจสอบจำนวน Table, PivotTable, External Link และอื่น ๆ ด้วยฟังก์ชัน
💬 คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
| คำถาม | คำตอบ |
|---|---|
| Add-in นี้ใช้กับ Excel Web ได้ไหม? | ยังไม่รองรับ Excel Online |
| ลบ Styles แล้วมีผลกับ Format เดิมไหม? | ลบเฉพาะสไตล์ที่ผู้ใช้สร้าง ไม่กระทบกับ Built-in |
| ต้องเปิด Excel ตลอดเวลารันไหม? | ใช่ ใช้งานภายใน Excel Desktop เท่านั้น |